Çavuştepe Kalesi

Van’ın 25 km. güneydoğusunda, Gürpınar İlçesi’nde, Van-Hakkari-İran karayolu üzerinde Çavuştepe mahallesinde yer alan kale, MÖ 8. yüzyılın ortalarında Urartu kralı II. Sarduri tarafından Sardurihinili (Sarduri’nin kenti) adı ile kurulmuştur. Yaklaşık 1 km uzunluğundaki kale, güçlü surlarla birlikte doğudan ve batıdan kayaya oyulmuş iki hendekle koruma altına alınmıştır. Kale; “Yukarı Kale” ve “Aşağı Kale” olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Doğu tarafta yer alan Yukarı Kale’de Urartu baş tanrısı Haldi’ye adanmış kare planlı revaklı bir tapınak ile bununla ilişkili dinsel mekânlar bulunmaktadır.

Batı tarafta yer alan Aşağı Kalenin doğu kısmında “Uçkale” olarak adlandırılan dikdörtgen planlı bir yapı yer almaktadır. Uçkale’nin esas işlevi bilinmemekle birlikte, dinsel içerikli olduğu tahmin edilmektedir. Aşağı Kale’nin iç kısmında ayrıca saray bölümü, bununla ilişkili depo odaları ve atölyeler ile tanrı İrmuşini’ye adandığı bilinen ikinci bir tapınak bulunmaktadır. Kayaya oyulmuş temeller üzerine inşa edilen saray, iki sıra paye ile üç bölüme ayrılmıştır. Her iki yanında da koridorlar yer almaktadır. Güneydeki koridor İrmuşini Tapınağı’na kadar uzanır. Sarayın alt katı; mutfak, kiler, depo ve tuvalet gibi birimlere ayrılmıştır. Ortadaki salonda kayaya oyulmuş üç adet sarnıç yer almaktadır. Doğu ve batı uçlarda içlerinde ocak, çeşme ve atık su kanallarının bulunduğu iki ayrı mutfak mekânı bulunmaktadır.

 

            İrmuşini Tapınağı, Aşağı Kale’nin en yüksek noktası üzerine kurulmuş olup kare planlı yapı ile eklentilerinden oluşmaktadır. Tapınak girişi doğuya bakar ve bu cephe alttan iki sıra halinde son derece özenli işlenmiş kare biçimli bazalt taşları bulunmaktadır. Üzerinde yaklaşık 10 metre yüksekliğinde olduğu düşünülen kerpiç duvarlara ait kalıntılar mevcuttur. Çivi yazısıyla yazılmış inşa metni, girişin sol yanında yer almaktadır. Kare planlı kutsal odanın duvarları mavi, kırmızı, siyah ve beyaz renkli, bitkisel motiflerin ağırlıkta olduğu resimlerle süslüdür. Depolar, atölyeler ve diğer mekânlar, kalenin diğer bölümleri arasında yer almaktadır. Kalenin büyük depo odalarında yarıya kadar toprağa gömülü ve sayıları 120’yi bulan depolama küpleri (pitos) yer almaktadır.

            Kalenin Nekropolü (Mezarlık) kalenin yaklaşık 1 km. kuzeyinde yer almaktadır. Burada 2017 yılından önce yapılmış olan çok sayıdaki kaçak kazı, Urartu mezarlığına büyük ölçüde zarar vermiştir. Yapılan arkeolojik kazılarda Urartu toplumuna ait ölü gömme adetleri hakkında çok önemli bilgiler elde edilmiştir. Buna göre Urartularda iki tür ölü gömme âdetinin olduğu, bunlardan ilki ölülerin yakılarak bir çömleğin (Urne) içinde gömüldüğü, ikincisinin ise ölülerin toprağa ana karnındaki duruş biçiminde ve yan yatırılarak (hoker) yapıldığı anlaşılan gömülerdir. Nekropolde dört farklı mezar tipi tespit edilmiştir. Bunlar; örme oda mezar, Urne mezar, sandık mezar ve basit toprak mezarlardır.

 

KONAKLAMA ve SEYAHAT

Oteller
Gezilecek Yerler
      Urartu Krallığı, MÖ. 9. – 7. yüzyıllar arasında batıda Fırat Irmağı kavsi, kuzeyde Sevan Gölü, Güneyde Zağros Dağları ve doğuda Urmiye Havzası’na kadar geniş bir alanda hüküm sürmüştür. Böylesine güçlü ve önemli bir krallığın mimarisi, sanatı, dili, kültürel ve coğrafi etkileşimleri üzerinde yapılan çalışmalar her geçen gün artmakla birlikte, konu ile ilgili uzun süredir yeni bir bilimsel toplantı düzenlenmemiştir. Bununla birlikte gerek ülkemiz sınırları içerisinde gerekse sınırlarımız dışında son yıllarda yürütülen kazı çalışmaları, yüzey araştırmaları ve disiplinler arası çalışmalar, bilimsel bir toplantının organize edilmesi gerektiğine işaret etmiş ve bizleri bu organizasyonu üstlenmeye götürmüştür. Yapılan bu çalışmalarda elde edilen bilgilerin arkeoloji camiası ile paylaşılması ve tartışmaya açılması için yeni bir uluslararası sempozyumun yapılmasının önem arz ettiğini düşünmekteyiz. Gerçekleştireceğimiz uluslararası sempozyumun 2019 yılında açılmış olan ve Dünya’da en çok Urartu eserini barındıran Van Müzesi’nde yapılması planlanmıştır.
      “URARTU VE ÖTESİ: Demir Çağı Yaylalarında Gelişim ve Etkileşim/URARTU AND BEYOND: Improvement and Interaction in the Iron Age Highlands” adlı bu sempozyum bölgede uzun yıllardır öncü çalışmalar gerçekleştiren Atatürk Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nden akademisyenler ile Van Müzesi’nin önderliğinde ve ev sahipliğinde, 07-09 Eylül 2022 tarihleri arasında düzenlenecektir. Adından da anlaşılacağı üzere sempozyum kapsamında yalnızca Urartu Krallığı çerçevesinde kalmayıp, Urartu’nun ötesine ulaşmayı ve etkileşim içerisinde olabileceği, komşusu olan veya olmayan her türlü topluluğa dair verilerin ve görüşlerin bir araya getirilerek yeni bakış açıları kazandırmasını amaçlamaktayız. Bu bağlamda, yurt içi ve yurt dışından Urartu ve ilişkili coğrafyaların arkeolojisi ile ilgilenen ve bu alanda çeşitli çalışmaları olan araştırmacıları bir araya getirerek çalışmalarını sunma ve bilgi alışverişinde bulunma fırsatı vermek öncelikli hedeflerimizden olmuştur. Bunun yanı sıra, uzun zamandır devam eden veya yeni başlayan yüzey araştırmaları ve disiplinler arası çalışmalar ışığında Urartu Krallığı ve çağdaşlarının dahil olduğu Demir Çağı’nın yeniden yorumlanması da hedeflenmektedir. Sempozyumda sunulan bildiriler, hakem değerlendirmeleri sonucunda uluslararası bir yayınevi tarafından kitap olarak bilim dünyasına sunulacak, böylelikle son dönem çalışmalarını ve yorumlamalarını içeren kapsamlı bir referans kitap elde edilecektir.